Op dinsdag 24 november 2020 organiseert de Hogeschool PXL dpt.Healthcare het symposium ‘Spraaktaal en handelingen: verbanden en comorbide stoornissen in de ontwikkeling’.
In 2004 publiceerde dr. Charles Njiokiktjien Gedragsneurologie van het kind, handboek voor neuropsychologie, neurologie en psychiatrie, waarin hij de belangrijkste inzichten van de 20ste eeuw beschreef. Deze lijvige monografie (1100 bladzijden en ca. 4600 referenties) heeft een hybride aard; naast de ontwikkelingsstoornissen kan men veel andere klinisch nuttige neuropsychologische onderwerpen vinden.
Het handboek is geheel herschreven met het doel de zoektocht naar up-to-date kennis te vergemakkelijken voor hen die met kinderen te maken hebben – artsen, (neuro)psychologen en paramedische behandelaren, zoals logopedisten, kinesi-en ergotherapeuten.
De vragen die wij ons in het boek en tijdens het symposium stellen liggen op het vlak van de neurale dimensies en de fun-dering van functies en hun stoornissen in de ontwikkeling. Wij brengen nieuwe wetenschappelijke inzichten omtrent ontwikkeling en ontwikkelingsstoornissen bij jonge kinderen met relevantie voor diagnostiek en behandeling. Het belooft een boeiend symposium te worden onder voorzitterschap van Johan Lemmens, lector aan de Hogeschool PXL.
PROGRAMMA
09.30 - 10.00 Onthaal en koffie/thee
10.00 - 10.05 Inleiding van de ochtendsessie door de dagvoorzitter
Johan Lemmens: Over hemisferische lateralisatie van taal- en motorische functies
10.05 - 11.15 Inleiding in de principes van de gedragsneurologie en relevantie voor de praktijk
Charles Njiokiktjien
11.15 - 11.45 Pauze met koffie/thee
11.45 - 12.45 Wat is lateralisatie voor spraak-, schrijf- en leestaal en welke lateralisatiestoornissen kennen we?
Charles Njiokiktjien en Wally van Grunsven
12.45 - 13.30 Lunch
13.30 - 13.40 Inleiding van de middagsessie door de dagvoorzitter
Johan Lemmens: Taal en handelingen, differentiële diagnose van afwijkingen
13.40 - 14.30 Connectomen en cognitie in relatie tot ontwikkelingsstoornissen van spraaktaal en handelingen
Evert Thiery
14.30 - 14.50 De neurale basis van de differentiële diagnose en de comorbiditeit
Charles Njiokiktjien
14.50 - 15.20 Pauze met koffie/thee
15.20 - 16.00 Dysfatische ontwikkeling. Casus B, het spectrum en de neuropsychologie van de spraaktaalstoornis in zijn ontwikkeling
Ank Verschoor
16.00 - 16.30 Plenaire discussie en afronding
Sprekers
Charles Njiokiktjien: Inleiding in de principes van de gedragsneurologie en relevantie voor de praktijk.
De gedragsneurologie van het kind is niet primair 19 eeuwse systeemneurologie, maar houdt zich vooral bezig met ontwikkelingsstoornissen die hun basis hebben in gedistribueerde neocorticale en subcorticale netwerken. Een nieuw element is de neurologie van Freuds mentaal apparaat, de fundering van elementaire emotiefuncties (het Id) en de neurale constituering van het Zelf (in Ego en Superego). Dit houdt de verwerping in van Descartes’ dualisme evenals het dualistische ‘Wij zijn ons brein’.
Theory of Body is o.a. de neurologisch gestuurde aanzet, via het spiegelneuronsysteem, naar Theory of Mind en laat zien dat de baby zijn leven als groepswezen begint met begrip voor de affectief gestuurde handelingen van de moeder/verzorger, een infant mental health issue. De brein-gedragsrelatie wordt vervangen door de omgeving-brein-gedragsrelatie.
Duopresentatie van Charles Njiokiktjien en Wally van Grunsven: Wat is lateralisatie voor spraak-, schrijf- en leestaal en welke lateralisatiestoornissen kennen we?
Tans metamorfoseconcept van de spraaktaalontwikkeling houdt een veranderende links-rechts balans in, waarbij de lateralisatie voor de spraaktaal naar de linkerhersenhelft (LH) een jaren durend en causaal motorisch-linguïstisch proces is dat vroeg begint. Bij kinderen met taalontwikkelingsstoornissen (TOS / dysfatische ontwikkeling) zonder evidente geschiedenis van beschadiging) is door meerdere onderzoekers vastgesteld dat de gebruikelijke lateralisatie naar links afwijkend is. Dat is ook evident bij beschadigingen van de LH. We gaan kort in op de essenties van vroege functies van de rechterhersenhelft (RH).
Er blijken kinderen te zijn bij wie het lateralisatieproces naar links te snel tot stand komt wat wij ‘artificiële lateralisatie’ noemen. Het ontbreekt iemand met een artificiële lateralisatie met name aan inlevingsvermogen. We zouden bij die kinderen van deficiënties van het rechterhersenhelftfunctioneren kunnen spreken in die zin dat er te weinig gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheden die de rechterhersenhelft te bieden heeft. Dat zijn semantisch-pragmatische taalfuncties, emotioneel-empathisch inlevingsvermogen en de coherentie tussen multisensoriële signalen in perceptie en expressie. Op den duur kan dit leiden tot sociale problematiek. Artificiële lateralisatie is een stoornis die klinisch onderzocht kan worden; symptomen zijn waarneembaar in het navertellen van een gelezen verhaal.
Presentatie door Charles Njiokiktjien: De neurale basis van de differentiële diagnose van ontwikkelingsstoornissen en comorbiditeit
Hoewel ontwikkelingsstoornissen doorgaans beschreven en onderzocht worden als aparte stoornissen en domeinproblemen, is de realiteit anders. De meeste kinderen hebben bij hun hoofdprobleem comorbide andere problemen. Deze comorbiditeit is individueel bepaald door de neuroconstructie die in de loop van het leven ontstaat op genetische en epigenetische gronden, maar die vaak louter anamnestisch gevonden wordt, aangevuld met onderzoek. Het individuele aspect van de comorbiditeit heeft gevolgen voor de behandeling.
Presentatie door Ank Verchoor: Dysfatische ontwikkeling. Casus B, het spectrum en de neuropsychologie van de spraaktaalstoornis in zijn ontwikkeling
De lezing beschrijft en brengt de dysfatische ontwikkeling in beeld van de jongen B, het daarin veranderende klinische beeld van zijn spraaktaal-, leer- en gedragsmoeilijkheden, visueel-ruimtelijke begaafdheid, artistieke en muzikale talenten. Aan de hand van deze ontwikkeling wordt de relatie gelegd met de neuropsychologie, de differentiële (proces)diagnostiek bij deze taalontwikkelingsstoornis (TOS) en o.a. ASS, AD(H)D en met de behandeling.
Presentatie door Prof. Evert Thiery: Connectomen en cognitie in relatie tot ontwikkelingsstoornissen van spraaktaal en handelingen
De connectomen zijn structurele en functionele verbindingen in de hersenen. Ze vormen de netwerken die toelaten een neurocognitie op te bouwen in het bijzonder van spraaktaal en handelingen.
Aleksandr Luria beschreef (na 1930) reeds “complexe functionele systemen” op grond van clinico-pathologische correlaties. Norman Geschwind (na 1970) onderstreepte het belang van verbindingsbanen in zijn
“disconnectie theorie”. Hij greep daarbij terug naar een eerste “modulaire theorie” in het werk van Carl Wernicke over de brein – taal relatie bij afasie (na 1875). Olaf Sporns (na 2005) introduceerde de term connectoom en thans loopt het internationale “human connectome project”. Men komt tot een beschrijving van structurele en functionele netwerken gevormd door de axonen of witte stof. Niet-invasieve beeldvorming (als DTI en fMRI) laat toe het informatieverkeer in de hersenen daarbij in kaart te brengen, ook bij gezonde volwassenen en kinderen. Meteen komen ook al de individuele verschillen aan het licht. Dit alles is uiterst beloftevol voor een beter begrip en een gerichter behandeling van ontwikkelingsstoornissen met name van spraaktaal en handelingen.
