Leren lezen doet een nieuwe wereld opengaan en dat blijft. Er kan dan ook niet genoeg aandacht zijn voor een goede leesstart. Die basis ligt reeds in de jaren voordien. Maar hoe breng je kinderen tot de wereld van klanken en letters op een effectieve manier én een manier die bij jonge kinderen past? Welke zijn de échte ‘lees’-voorwaarden die ertoe doen? Wat speelt er zich af in het hoofd van een kind dat leert lezen en hoe ondersteunen we dit proces zodat kinderen vlot woorden en teksten leren lezen en dit ook graag doen? Alle mensen die betrokken zijn bij het leren lezen en schrijven zijn erbij gebaat hier goed zicht op te hebben.
We weten dat latere moeilijkheden vaak terug te voeren zijn tot het niet vlot verlopen van de elementaire lees – en schrijfhandeling. Het is immers de wens van iedere leerkracht dat bij elk kind het aanvankelijk lees – en schrijfproces zo goed en zo snel mogelijk op gang komt. Een goede visie op wat lezen eigenlijk is en hoe het zich ontwikkelt, is van uitnemend belang. Het volgen van een bepaalde leesmethode is hierbij vaak een houvast. Wanneer we merken dat na enkele maanden lees – en schrijfonderwijs een aantal kinderen niet alle letters kunnen onthouden of niet tot automatisatie komen, raken we al snel in paniek. Soms verwijzen we door naar een logopedist. Door het (blijvend) worstelen met technisch lezen komen sommige leerlingen niet tot leesbegrip en liggen demotivatie en frustratie voor deze kinderen op de loer. Hoewel zij houden van verhalen en leergierig zijn, laten zij leesmateriaal liever links liggen. Vanuit onderzoek omtrent lezen en leesproblemen, kunnen wij niet erg veel met grote zekerheid zeggen.
Eén ding staat vast: kinderen leren lezen door te lezen! Bij het leren lezen, lezen wij Nederlands! De geschreven vorm van die taal moeten wij leren ontsleutelen. Het leren decoderen van woorden staat centraal. Het is van belang dat leerkrachten een precieze kijk op de woordvorming in het Nederlands krijgen. Dat zorgt er immers voor dat we lees – en schrijfproblemen kunnen voorkomen en kunnen behandelen. De wereld van letters zou ook voor de leerkracht een speeltuin moeten zijn. Leren lezen is immers het systeem doorhebben. Hetzelfde geldt voor spelling; welke in de praktijk vaak als een kwelling wordt aanzien. Een strakke systematiek waarbij we het probleem klein proberen te houden door goed aan taalbeschouwing te doen en te vertrekken vanuit de structuur van een woord vormen onze basis in een zorgzaam taalbeleid. Enkel nadenken en regels waar nodig dragen wij hierbij hoog in het vaandel. Alweer iets wat lijnrecht tegenover de praktijk staat waar leerkrachten woordpakketten volgen en vrijwel ieder woord gaan beregelen. Het zaait verwarring bij de hele groep, inclusief de leerkracht.
Wanneer lees – en schrijfproblemen echt op de voorgrond treden willen we leerkrachten sterker maken in het remediëren hiervan, dat is immers maatwerk en wordt niet door de vaste handleiding voorgeschreven. Een leerkracht die op dit vlak sterk kan remediëren, is in staat een te snelle doorverwijzing naar de logopedist te vermijden en zorgt voor meer autonomie bij het kind dat moeilijker tot lezen en schrijven komt. We zijn al helemaal goed bezig wanneer we er in slagen ook een goede kijk te krijgen op een visie rond ontluikende geletterdheid. Hoe kunnen we risicoleerlingen reeds in de keuterschool opsporen en op welke manier kunnen we aan voorschotbenadering doen zodanig dat ook deze kinderen een vlottere leesstart kunnen verkrijgen?
Doelen
In deze sessie focussen we op wat leerlingen wel kunnen en zoeken we vanuit deze sterktes naar andere toegangswegen om hen tot (beter) lezen te brengen. Concreet besteden we aandacht aan:
• het belang van een doorgaande lijn ontluikende geletterdheid en technisch lezen in het kleuteronderwijs en de eerste graad van het lager onderwijs.
• het vroegtijdig opsporen van risicolezers en realiseren van specifieke interventies waaronder voorschotbenadering voor kinderen die er nood aan hebben.
• een eenvoudige methodiek voor lezen en schrijven, vertrekkend vanuit een directe systeemmethode, overzicht van de letterfamilies en de leerprincipes als communicatiemiddel bij uitstek.
• het inzoomen op de elementaire lees – en schrijfhandeling en aanreiken van tools om geïntegreerd te kunnen trainen, we kijken hoe leerkrachten ‘horen en zien’ steeds samen kunnen houden voor kinderen die moeilijker tot lezen en schrijven komen.
• de strategie ‘tot aan, tot achter-lezen’, voorstrucurerend voorlezen, begeleid hardop lezen, alle mogelijke vormen van leeshulp, connect-methodiek, …
• het kennismaken met een strakke systematiek voor spelling waarbij we ook bij onze jongste kinderen vertrekken vanuit woordstructuur en een zekere eenvoud aan regels.
• het leren registreren en interpreteren van lees – en schrijffouten, deze vormen immers de kern van de diagnose en de hoeksteen voor verdere behandeling.
• het leren maken van handelingsgerichte foutenanalyses en van daaruit komen tot het opstellen van handelingsplannen die makkelijk binnen een brede basiszorg kunnen ingezet worden.
